Lewis, Herbert S. In Defense of Anthropology: An Investigation of the Critique of Anthropology. New Jersey: Transaction Publishers, 2014.
I am advocating an anthropology that need not be burdened with the sense of guilt that has been laid upon it by a generation thirty years ago that had its own issues and burdens. I would like to see a renewed anthropology that is not based on the assumption that all systems and all human behavior is based on domination and inequality…[1]
Bagaman tila unibersal na
paniniwala na ito, mayroong ilang tinig na kumukwestiyon sa katotohanan nito.
Isa sa mangilan-ngilang tinig na ito ay ang Amerikanong antropolohistang si
Herbert Lewis. Para sa kanya, ang paniniwalang ito ay nagsimula lamang umusbong
dahil sa samu’t saring pangyayaring pampulitika at panlipunan noong 1960s, na
nagbunsod ng isang kritikal na pananaw sa antropolohiya bilang isang larangan.
Ang kritikal na pananaw na ito ay nagdulot sa mga Amerikanong antropolohista na
pagdudahan ang kanilang sariling larangan, idistansya ang kanilang sarili sa
mga akda ng naunang henerasyon ng mga antropolohista, at magkaroon ng
negatibong persepsyon sa mismong gawain ng pag-eetnograpiya lalo na kung ang
pinag-aaralan ay isang ‘di-Kanluraning komunidad. Naniniwala si Lewis na
nakahahadlang ito sa disiplinal na paglago ng antropolohiya. Ngunit liban pa sa
negatibong epekto nito, para kay Lewis ay dapat na tugunan ang kritikal na
perspektibang ito dahil hindi ito suportado ng mga datos. Aniya, karamihan sa
mga pumupuna sa antropolohiya bilang instrumento ng kolonyalismo ay hindi
nagbibigay ng aktuwal na mga ebidensya mula sa mga akda mismo ng mga sinaunang
antropolohistang Kanluranin na kanilang pinaparatangan. Sa halip, ang mga
kritiko ay nagsusulat lamang ng mga mapanglahat at popular na mga akusasyon, at
binabalutan ang mga ito ng nakapanggigilalas na mga teorya kaya naman
nagtutunog-dalubhasa ang kanilang mga pahayag.
Tugon sa mga kritiko ng
antropolohiya (partiklular na ng Amerikanong antropolohiya) ang akda ni Lewis
na In Defense of Anthropology: An
Investigation of the Critique of Anthropology. Binubuo ito ng siyam na
sanaysay na una nang nailimbag ng may-akda sa iba’t ibang dyornal at antolohiya
sa loob ng dalawang dekada. Sumasalamin ito sa umiigting na pagkabahala ng
nakatatandang Amerikanong antropolohista sa direksyon ng kanyang disiplina,
bunga ng mga kritika na nagmumula sa nakababatang henerasyon ng mga Amerikanong
antropolohista, at gayundin ng mga akademiko ng ibang larangan.
Nahahati ang rebyu sa dalawang
bahagi: 1. Maikling Pagbubuod, at 2. Ilang Komendasyon at Kritisismo.
MAIKLING
PAGBUBUOD
Sa unang kabanata, “The
Misrepresentation of Anthropology and Its Consequence”, inisa-isa ni Lewis ang
tatlong pangunahing akusasyon ng mga kritiko sa antropolohiya. Una,
ino-“orientalisa” ng mga antropolohista ang mga komunidad na kanilang
pinag-aaralan. Kadalasang nakatuon ang mga antropologo sa pag-aaral ng mga
‘di-Kanluraning kalinangan, na lagi nilang itinuturing na “Iba” sa kanila.
Kailangan umano nilang humanap ng mga komunidad na iba sa kanila, upang
mapatunayan ang superyoridad ng kanilang Kanluraning kalinangan. Ang pagiging
“Iba” rin ng mga komunidad na kanilang pinag-aaralan ang magbibigay-katwiran sa
kanilang pananakop sa mga ito. Ikalawa, ipinipinta ng antropolohiya ang mga
‘di-Kanluraning kalinangan bilang atrasado sa progreso ng kasaysayan, na hindi
sila ka-kontemporaryo ng maunlad na Kanluran. Ikatlo, nagsasagawa ang mga
antropolohista ng esensyalisasyon sa kalinangan ng mga taong kanilang
pinag-aaralan – itinuturing nila ang kalinangan ng mga ito na istatiko o hindi
nagbabago, at hindi pinapansin ang mga panlabas na impluwensya rito, upang lalo
pa nilang mapanatili ang primitibong imahe ng mga ito.
Ang mga bintang na ito sa antropolohiya
ay nagsimulang lumitaw dahil sa mga kritikal na pangyayaring naganap noong
1960s, na nagdulot ng matinding pagbabago sa disiplina ng antropolohiya. Ang
pagbakas sa pagbabagong ito sa daloy ng disiplinal na kasaysayan ng
antropolohiya sa Estados Unidos ang paksa ng ikalawa (“The Radical
Transformation of Anthropology: History Seen through the Annual Meetings of the
AAA. 1955-2005”) at ikatlong kabanata (“Anthropology Then and Now”) ng aklat.
Bago ang pag-usbong ng “bagong antropolohiya” noong 1960s, ang nangingibabaw na
uri ng antropolohiya sa Estados Unidos ay ang pinasimulan na tradisyon ni Franz
Boas, ang itinuturing na ama ng Amerikanong antropolohiya. Kinakarakterisa ang
antropolohiyang ito ng pagiging positibista at siyentipiko. Pinapaniwalaan ng
mga sinaunang antropolohista na mahalaga ang kumparatibong pag-aaral sa iba’t
ibang kalinangan dahil daan ito tungo sa unibersal na pag-unawa sa kalikasan at
kaugalian ng tao. Sa ganang ito, mataas ang turing ng mga antropolohista sa
gawain ng etnograpiya. Wala silang nararamdamang pagkabagabag kapag
pinag-aaralan nila ang kalinangan ng mga ‘di-Kanluraning komunidad. Hindi nila
naiisip na baka napagsasamantalahan nila ang mga katutubo sa kanilang
pag-eetnograpiya. Bukod sa kinawiwilihan nila ang ginagawa nilang pag-aaral,
naniniwala rin sila na ang pagtatalang ginagawa nila sa kalinangan ng mga taong
ito ay makatutulong sa preserbasyon ng alaala ukol sa kanilang uri ng
pamumuhay, na mapakikinabangan ng mga susunod na henerasyon ng komunidad na
kanilang pinag-aaralan. Kaya iniisip nila na liban sa pag-aambag sa unibersal
na pag-unawa sa tao, makatutulong din ang ginagawa nila sa pagpapabuti ng
pamumuhay ng kanilang pinag-aaralan.
Ngunit nagbago ang lahat ng ito sa
pag-usbong ng bagong antropolohiya. Tulad ng nabanggit na, bunga ito ng samu’t
saring kaganapan noong 1960s na nagkaroon ng malaking epekto sa kamalayan ng
mga Amerikano. Ilan na rito ay ang panghihimasok ng Estados Unidos sa digmaan
sa Vietnam, tunggaliang Cold War sa
pagitan ng mga Amerikano at Ruso, at pagsulpot ng mga kilusan sa kanilang bansa
na nagsusulong sa karapatan ng mga kababaihan, at ng mga Aprikano-Amerikano.
Sinabayan pa ito ng popularisasyon sa Estados Unidos ng mga radikal na
ideolohiyang galing sa Europa tulad ng Marxismo, postmodernismo,
post-istrukturalismo, at postkolonyalismo. Nagsimulang maging patok sa mga
akademiko ang impluwensya nina Nietzsche, Foucault, Heidegger, Marx, Barth,
Derrida, Said, at marami pang ibang palaisip na batayan ng umuusbong na
larangang tinatawag na “cultural studies”
at “critical studies.” Ang lahat ng
ito ay nagbigay-daan sa paghulma ng isang buong henerasyon ng mga radikal na
estudyanteng Amerikano na sensitibo sa anumang bagay na para sa kanila ay may
bahid ng dominasyon, pang-aapi, at pananamantala. Naging sentral sa kanilang
kamalayan ang konsepto ng kapangyarihan, at naniniwala silang dapat nilang
ipaglaban ang anumang pangkat na inaapi, ito man ay ang dating kolonya sa
Ikatlong Daigdig, mga katutubong Indiano sa Estados Unidos, mga Aprikano-Amerikano,
mga kababaihan, o mga manggagawa.
Ang tahasang transpormasyon ng
kamalayan ng mga estudyante ay nagkaroon ng tuwirang epekto sa disiplina ng
antropolohiya, yamang marami sa mga estudyante at nakababatang mga guro ng
antropolohiya ang naging radikal. Sa kumperensya ng American Anthropological
Association noong 1967, nagbahagi ng panayam si Kathleen Gough kung saan
ipinahayag niya ang kauna-unahang deklarasyon na ang antropolohiya ay “anak ng
imperyalismo.”[2]
Mula noon ay naging popular na sa hanay ng mga antropolohista ang paniniwala na
ang kanilang disiplina ay kinasangkapan ng kapitalistang Estados Unidos sa
pananamantala sa mga mahihirap na bansa. Nagkaroon sila ng pagdududa sa mismong
gawain ng pag-eetnograpiya, na itinuturing na instrumento para sa
pag-orientalisa sa kalinangan ng mga ‘di-Kanluraning lipunan. Dumagsa rin ang
pagbatikos nila sa mga naunang antropolohista, na sa persepsyon nila ay
kinasangkapan ng imperyalismong Amerikano. Ani ni Lewis, makikita sa mga akda
ng mga antropolohista ang malawak na bisa ng 1960s – tumaas ang porsyento ng
paggamit nila ng mga magtataasang mga teorya, habang bumaba naman ang pagsipi
nila ng mga etnograpikal na datos. Mas nawili na sila sa pagsipi sa teoryang
literaryo at kritikal mula sa Europa (na hinubog ng reyalidad ng lipunang
Europeo), kaysa sa paggamit ng mga etnograpikal na akdang sinulat ng mga ninuno
nilang Amerikanong antropolohista.
Labis itong ikinakabahala ni Lewis.
Para sa kanya, unti-unting naaagaw ng critical
and cultural studies ang atensyon ng mga antropolohista mula sa mismong
pag-aaral ng kanilang disiplina. Nawawalan din sila ng tiwala sa halaga ng
sarili nilang disiplina dahil sa popularisasyon ng mga kritika laban dito. Ang
labis na pagdududa sa mga naunang antropolohista ay nagtanggal din ng
oportunidad sa mga kontemporaryong antropolohista na makinabang sa mga datos,
metodolohiya, pananaw, at mga ideyang ibinunga ng pananaliksik ng mga nauna sa
kanila sa larangan.
Kaya naman, upang maibalik ang
tiwala ng mga antropolohista sa kanilang larangan, isinulat ni Lewis ang
kabanata 5 ng aklat na may titulong “Was Anthropology the Child, the Tool, or
the Handmaiden of Colonialism?” Tinangka rito ng may-akda na pabulaanan ang
paratang na kinasangkapan ng Kanluraning kolonyalismo ang disiplinang
antropolohiya para sa layunin nito. Aniya, mula sa pormal na pagkabuo ng
propesyunal na disiplina ng antropolohiya noong 1896 – sa pamamagitan ng
pagtatag ni Franz Boaz sa Unibersidad ng Columbia ng kauna-unahang departamento
ng antropolohiya – hanggang noong 1940s, nakatuon lamang ang mga Amerikanong
antropolohista sa pag-aaral ng mga komunidad sa loob ng Estados Unidos,
partikular na sa mga Amerikanong Indiano at mga Aprikano-Amerikano. Iilan
lamang ang mga antropologong tumungo sa kolonya upang mag-etnograpiya.
Halimbawa, sa maagang yugto ng kolonyalismo sa Pilipinas, apat na propesyonal
na antropologong Amerikano lamang ang tumungo rito – sina William Jones, Laura
Benedict, Fray-Cooper Cole, at Roy Barton (at lahat sila ay hindi nagtrabaho sa
ilalim ng pamahalaang kolonyal).[3]
Bagaman nakatanggap din ng
tulong-pinansyal si Boas at ang kanyang mga estudyante mula sa pamahalaan,
napakaliit lamang lagi ang ibinibigay sa kanila, at ang mayorya ng pondo nila
ay hinihingi ni Boas mula sa mga pribadong institusyon. Ang mga kritiko ng mga
sinaunang Amerikanong antropolohista ay dapat din daw alalahanin na si Boas
mismo at ang kanyang mga estudyante ay nagsulat ng mga akda upang labanan ang
rasismo. May mga pagkakataon pa nga na nakakairingan nina Boas ang mga
awtoridad – may ilang mga polisiya ang pamahalaan na tinutuligsa nila dahil sa
paniniwalang makakasama ito sa pamumuhay ng mga Amerikanong Indiano at
Aprikano-Amerikanong kanilang pinag-aaralan.
Nang magsimulang dumami ang bilang
ng mga Amerikanong antropologo na nag-eetnograpiya sa iba’t ibang panig ng
daigdig matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, patapos na ang panahon ng
kolonyalismo dahil unti-unti nang nakakalaya ang mga dating kolonya. Kaya,
tanong ni Lewis, paano nangyaring nakasangkapan ng kolonyalismo ang
antropolohiya? Maging ang antropolohiyang Briton ay ipinagtanggol din ni Lewis.
Imposible rin daw na nagamit ng imperyalismong Briton ang antropolohiya.
Daan-daang taon nang umiiral ang imperyalismong Briton, habang ang propesyunal
na antropolohiya sa Britanya ay pormal lamang na naitatag noong 1920s, sa
pamamagitan nina Bronislaw Malinowski at Alfred Reginald Radcliffe-Brown. Noong
panahong maitatag ang antropolohiyang Briton, unti-unti nang bumabagsak ang
imperyalismo ng Britanya.
Taliwas sa popular na paniniwala,
marami sa mga antropolohistang Briton ay kailangan pang halos magmakaawa sa mga
awtoridad upang bigyan sila ng pondo. Kailangan pa nilang pangatwiranan ang
saysay ng kanilang ginagawa para sa kapakanan ng pamahalaan, yamang marami sa
mga pulitiko ang naniniwalang walang praktikal na mapapakinabangan mula sa
teoretikal at esoterikong mga paksang pinag-aaralan ng mga antropolohista. Kung
makatanggap man ng pondo mula sa pamahalaan, napakaliit ng koneksyon ng mga
pinag-aaralan ng mga antropolohista sa paggawa ng polisiya ng pamahalaang
kolonyal. Sa katunayan, may mga antropolohistang Briton na Marxista at
nagsusulat laban sa imperyalismo. May ilang mga akda ang mga antropolohistang
Briton na nagamit ng mga katutubo upang pag-alabin ang kanilang kilusang
nasyonalista. May ilan pa nga sa kanila na naniniwalang ang kanilang ginagawang
pag-aaral sa mga kolonya ay makatutulong para sa pagpapabilis ng paglaya ng mga
ito.
Kadalasan sa mga akusasyon na
ibinabato ng mga kritiko laban sa antropolohiya ay mapanglahat, puno ng
kumplikadong mga teorya mula sa cultural
and critical studies, ngunit salat sa ebidensya mula sa aktuwal na akda ng
mga Amerikanong antropolohista. Kapag siniyasat ang mismong akda na mga ito,
mapagtatanto na maging ang ilang sinaunang Amerikanong antropolohista ay
taliwas din sa rasismo, kolonyalismo, seksismo, kapitalismo, at iba pang uri ng
mapang-aping sistema. At dahil walang makitang ebidensya ang mga kritiko mula
sa aktuwal na akda ng mga propesyunal na antropolohista, isinisisi nila sa mga
antropolohistang Amerikano maging ang mga etnograpiya na isinulat ng iba’t
ibang tao bago ang mismong kapanganakan ng propesyunal na antropolohiya, tulad
ng etnograpikal na tala ng mga manlalakbay, misyonero, opisyal ng pamahalaan,
at mga akademikong kabilang sa ibang larangan ngunit may interes sa kalinangan
ng mga katutubo. Yamang ang mga rasistang etnograpiyang ito ay may pagkakatulad
sa modernong etnograpiya na isinasagawa ng mga antropolohista, ang mga
etnograpikal na akdang ito ay maituturing na ninuno ng propesyunal na
antropolohiya.
Ganito ang tindig ng ilang kritiko,
tulad ng mga kontribyutor ng akdang Colonial
Subjects: Essays on the Practical History of Anthropology na pinatnugutan
nina Peter Pels at Oscar Salemink. Nagsagawa ng kritisismo si Lewis na aklat na
ito, na siyang naging laman ng kanyang ikalimang kabanata, “Imagining
Anthropology’s History.” Pinuna niya ang malabong kritisismo ng aklat sa
antropolohiya na hiwalay mula sa disiplinal na kasaysayan nito. Puno ng mga
teorya at teknikal na termino ang kanilang mga sanaysay, ngunit wala itong
maayos na dokumentaryong pagsusuri sa mga aktuwal na ebidensya. Aniya, hindi
malinaw na naipakita ng mga kontribyutor ang aktuwal na koneksyon ng mga
sinaunang etnograpiya sa modernong akda ng mga propesyunal na antropolohista.
Kung tutuusin pa nga raw, marami sa mga modernong antropolohista ang tumututol
sa rasismong nilalaman ng mga sinaunang etnograpiya.
Sa mapanglahat na kritisismo ng mga
kritiko laban sa antropolohiya, isa sa mga paborito nilang atakihin ay ang ama
ng antropolohiyang Amerikano na si Franz Boas, yamang kinakatawan nito ang
lumang antropolohiya. Bilang tugon ay nagsagawa si Lewis ng maikling
intelektuwal na biograpiya ni Boas sa ikaanim (“The Passion of Franz Boas”) at
ikapitong kabanata (“Franz Boas: Boon or Bane?”). Ipinakita ni Lewis na
‘di-makatwiran ang labis na panlalait na ginagawa ng mga kritiko kay Boas,
dahil marami sa kanyang mga paniniwala at aksyon ay alinsunod sa prinsipyo ng
katarungan. Naniniwala si Boas na ang pag-aaral ng antropolohiya ay
makatutulong sa pagpapainam ng buhay ng sangkatauhan. Bago ang pagdating ni
Boas sa eksenang intelektuwal ng Estados Unidos, laganap ang paniniwala sa siyentipikong
rasismo at ebolusyonismong kultural. Alinsunod sa mga paniniwalang ito,
nakabatay sa lahi ang kultura ng mga tao, at likas na mas maunlad ang ibang
lahi kaysa sa ilang lahi. Nagsagawa si Boas ng mga pag-aaral na kumukwestiyon
sa konsepto ng lahi. Bagaman hindi niya pinapabulaanan ang epekto ng heredity sa mga tao, sinalungguhitan
niyang mas malaki ang impluwensya ng kapaligiran, kaysa heredity, sa kultura.[4]
Sa pamamagitan ng kanyang mga
pag-aaral ay unti-unting natanggal ang lahi sa larangan ng antropolohiya.
Naging instrumental ito upang labanan ang rasismo sa Estados Unidos. Taliwas sa
rasismo, ang mga pananaliksik ni Boas ang dahilan kung bakit lumaganap sa
antropolohiya ang konsepto ng cultural
relativism, na nagsasaad ng pagkakapantay-pantay ng lahat ng kultura.
Naniniwala si Boas na dapat na igalang ang kalinangan ng mga komunidad na
pinag-aaralan ng mga antropolohista. Madalas din niyang ipaalala na bawat
kalinangan ay may panganib na magtaglay ng etnosentrismo, na ituring ang
sariling kultura na mas mataas kaysa sa iba. Kung tutuusin, ang pag-aaral sa
ibang kalinangan ang makatutulong sa mga tao, pati sa mga Amerikano, na
malabanan ang sariling etnosentrismo. Para kay Boas, lalawak ang ating pananaw
at makakaalpas tayo sa mga paniniwala ng sarili nating kalinangan kung matututo
tayong makinig sa perspektiba ng ibang kalinangan.
Ipinakita ni Lewis na isinabuhay ni
Boas ang kanyang mga paniniwala sa pamamagitan ng aksyon. Tinutulan ni Boas ang
segregasyon ng mga lahi sa mga pampublikong lugar, gayundin ang polisiya na
nagbabawal sa magkakaibang lahi na magpakasal. Liban sa pagkatawan sa kapakanan
ng mga Amerikanong Indiano, ipinaglaban niya rin ang karapatan ng mga
Aprikano-Amerikano. Sa katunayan isinalaysay ni Lewis na malaki ang naging impluwensya
ni Boas kay W.E.B. DuBois, na isa sa mga dakilang Aprikano-Amerikanong
palaisip. Ayon mismo kay DuBois, ang isang lektura ni Boas ang gumising sa
kanyang kamalayan ukol sa kadakilaan ng kalinangang Aprikano.[5]
Maging ang kapakanan ng mga imigrante mula sa Asya at Europa ay ipinaglaban din
ni Boas kontra sa mga rasistang Amerikano (na marahil ay bunga ng pagiging
imigranteng Hudio niya mula sa Alemanya). Nang sumiklab ang Unang Digmaang
Pandaigdig, hayagang binatikos ni Boas ang pakikisangkot ng Estados Unidos sa
digmaan, at ang sapilitan nilang pagpapadala ng mga sundalong Amerikano sa
Europa (isinagawa niya ang pambabatikos na ito kahit na nagkaroon ito ng
negatibong epekto sa kanyang personal na propesyon). Bagaman hindi siya
Marxista, marami siyang pakikisangkot na isinagawa para magbigay ng suporta sa
ipinaglalaban ng iba’t ibang maka-Kaliwang indibiduwal na kanyang kakilala. Sa
mga huling taon ng kanyang buhay, pinuna rn niya ang rasismong ipinapalaganap
sa Alemanya ng Nazi, gayundin ang pasismong kumakalat noon sa Europa. Ani ni
Lewis, ang mga liberal na kaisipan ni Boas ay naging instrumental sa
progresibong direksyon ng antropolohiya sa Estados Unidos bilang isang
disiplina. Maging ang pagiging prominente ng mga kababaihan sa antropolohiyang
Amerikano ay iniugat din ni Lewis kay Boas. Aniya, Sa humigit kumulang
animnapung doktorado na sinanay ni Boas at ng kanyang mga estudyante sa
Unibersidad ng Columbia, halos kalahati ay mga babae. Ipinakita ng may-akda ang
mataas na pagtingin ni Boas sa intelektuwalidad ng mga babaeng antropolohista,
at ang mga personal na tulong na ibinigay ni Boas para sa paglago ng kanilang
karera.
Samantala, liban sa pagiging
kasabwat ng kolonyalismo, ipinipinta rin ng mga kritiko ang antropolohiya
bilang instrumento ng kapitalismong Kanluranin. Ang paksang ito ang pinagtuunan
ng pansin ni Lewis sa “American Anthropology and the Cold War” na ikawalong
kabanata ng aklat. Ayon sa mga kritiko, noong kasagsagan ng Cold War, kinasangkapan ng kapitalistang
Amerikano ang pananaliksik ng mga antropolohista upang labanan ang Marxismo.
Anila, makikita ito sa pagtanggap ng mga antropolohista ng pondo mula sa mga
pundasyong instrumento ng mga kapitalista tulad ng Ford, Rockefeller at
Fulbright. Pinopondohan umano ng mga ito ang mga pananaliksik na
makapagbibigay-katwiran sa lohika ng kapitalismo. Ganito ang nilalaman ng
akdang A Social History of Anthropology ni
Thomas Patterson, na nirebyu at pinuna ni Lewis sa kabanatang ito. Tumugon si
Lewis kay Patterson na ilan sa mga tumanggap ng pondo mula sa mga nabanggit na
pundasyon ay mga Marxista na nagsulat pa nga ng mga radikal na pananaliksik.
Batay sa kanyang karanasan at ng iba pang kapwa niya antropolohista na
nakatanggap din ng tulong-pinansyal mula sa mga ito, inilahad ni Lewis na
limitado ang ginagawang pakikialam ng mga pundasyon sa direksyon ng kanilang
pananaliksik. Aniya, ang pananagutan lamang nila ay mag-ulat ukol sa naging
resulta ng kanilang pananaliksik, at banggitin ang pundasyon sa bahagi ng
pasasalamat sa anumang akdang ililimbag nila mula sa pinondohang pananaliksik.
Ngunit hindi nangingialam ang mga pundasyon sa kanilang metodolohiya at sa
magiging direksyon ng kanilang pag-aaral. Hindi sila minamandohan ng mga ito na
iangkop ang resulta ng kanilang pananaliksik sa interes ng kapitalismo. Dagdag
pa niya, sa ilang taong nakalipas mula nang isinagawa niya ang kanyang
pananaliksik sa Ethiopia na pinondohan ng isang pundasyon, hindi na siya muli
pang kinontak ng pundasyon ukol sa kanyang pag-aaral. Wala rin siyang nakikitang
kaugnayan ng kanyang pag-aaral sa anumang polisiya ng pundasyon para sa
kapitalismong Amerikano.
Ang huling sanaysay sa aklat ay ang
kabanata siyam na “Anthropology or Cultural and Critical Theory.” Sa hanay ng
mga kritiko, ipinagdiriwang nila ang pagkatunaw ng hangganan na naghihiwalay sa
mga akademikong disiplina. Para sa kanila, maituturing na tagumpay ang paglago
ng cultural and critical studies na
resulta ng pananaliksik mula sa iba’t ibang disiplina. Maging ang ilang mga
antropolohista ay natutuwa na ang kanilang disiplina ay nilalamon na ng cultural and critical studies. Subalit
naniniwala si Lewis na nananatili pa ring hiwalay ang antropolohiya sa cultural and critical studies, na
kumakatawan ang mga ito sa dalawang magkaibang mundo. Upang ipakita na
napapanatili pa rin ng antropolohiya ang sarili nito sa harap ng banta ng cultural and critical studies, nagsagawa
si Lewis ng pagkukumpara sa pagitan ng dalawang akda – The Dictionary of Anthropology (TDA) ni Thomas Barfield at A
Dictionary of Cultural and Critical Theory (DCC) ni Michael Payne. Mas
maraming pangalan ng mga palaisip ang nakalista sa DCC kaysa sa TDA, na
sumasalamin sa mas teoretikal na preokupasyon ng cultural and critical studies. Marami sa mga palaisip na nakalista
sa DCC ay mula sa iba’t ibang larangan, partikular na sa panitikan at
pilosopiya, habang marami sa TDA ay mga antropolohista. Kung ang TDA ay
humuhugot ng maraming impormasyon mula sa samu’t saring etnograpiya ng mga
Amerikanong antropolohista, ang DCC naman ay naglalaman ng mga teorya na
karamihan ay mula sa Europa. Para sa may-akda, ang lahat ng mga pagkakaibang
ito sa pagitan ng TDA at DCC ay isang patunay na dalawang magkaibang mundo pa
rin ang antropolohiya at cultural and
critical studies. Sa kabila ng pagkakaiba-iba ng opinyon at samu’t saring
pagtatalo sa pagitan ng mga antropolohista, nananatili ang awtonomiya nito sa cultural and critical studies, sapagkat
ang samu’t saring eskwela ng kaisipan sa antropolohiya ay pinag-uugnay ng
iisang batayan – ang etnograpiya.
ILANG
KOMENDASYON AT KRITISISMO
Bagaman isinulat ng isang
Amerikanong antropolohista upang ipagtanggol ang antropolohiyang Amerikano, sa
aking palagay ay mayroong saysay ang akda ni Lewis sa kontekstong Pilipino.
Binibigyan tayo nito ng oportunidad na makasulyap mula sa punto-de-bista ng mga
taong madalas nating pinupuna, lalo na ang ilan sa ating kabilang sa
nasyonalistang tradisyon ng akademya. Bahagi na ng opisyal na diskursong
nasyonalista ang pagpuna sa mga antropolohistang Kanluranin bilang kasangkapan
ng kolonyalismo. Sa ating persepsyon, sila’y mga rasista na kapanalig ng
imperyalismo at kapitalismo, at isinagawa nila ang kanilang mga pag-aaral upang
makapag-ambag sa banyagang dominasyon sa Pilipinas. Dahil sa alab ng ating
damdaming makabayan, minsan ay naisasagawa rin natin sa mga Kanluranin ang
mismong ginawa nila sa atin – kung paanong inorientalisa nila tayo bilang isang
kalinangang primitibo at atrasado, inorientalisa rin natin ang buong larangan
ng Kanluraning antropolohiya bilang isang makasalanang larangan na kasangkapan ng
mga makapangyarihan.
Ang kabalintunaang ito na pinuna ni
Lewis ay totoo kung minsan sa kontekstong Pilipino. Kadalasan ay tinatanggap na
lamang natin at inuulit ang mga popular na kritisismo sa Kanluran ng mga
nasyonalistang pantas na nauna sa atin, nang hindi nagtatangkang magsagawa ng
dokumentasyon upang makalikom tayo ng ebidensya sa mga punang ibinabato natin
sa mga Kanluranin. Sapat na kung minsan sa atin ang pagsipi sa mga puna ng mga
tanyag na nasyonalistang Pilipino, sa halip na basahin mismo ang mga akdang
isinulat ng mga banyagang tinutugunan natin. Ang kahalagahan ng empirikal na
imbestigasyon ay isa sa mahahalagang aral na matututunan natin mula sa In Defense of Anthropology ni Lewis.
Mahalaga ang pagpuna, at esensyal ito sa pagpapaunlad ng ating mga disiplina,
ngunit marapat na makaalpas tayo sa retorikal na uri ng pagpuna na mapanglahat
at hindi suportado ng mga aktuwal na datos.
Isa ang puntong ito sa pinupuna ng
ilan sa mga nasyonalistang kilusan. Halimbawa, ayon kay Madelene Sta. Maria, kung
nais ng Sikolohiyang Pilipino na umunlad, kailangan nitong makalagpas sa
tendensyang makuntento sa mapanglahat ng mga pahayag at reaktibong polemiko sa
Kanluran, at magsimulang magsagawa ng mga empirikal na pananaliksik na talagang
susuri sa diwa ng mga Pilipino. Sinipi ni Lily Mendoza ang opinyon ni Sta.
Maria at Zeus Salazar sa Sikolohiyang Pilipino at sinabing:
…well-meaning
nationalist sentiments can, and should, never substitute for careful,
clear-eyed analysis if Sikolohiyang
Pilipino is to advance as a discipline and not just as a movement;
otherwise, it would be nothing more than a case of “cultural romanticism or
chauvinism.”[6]
Mahalaga ang ganitong empirikal na
pananaliksik, upang hindi tayo mahulog sa tinukoy ni Lewis na panganib ng
pag-orientalisa sa mga pinupuna nating Kanluranin.
Ang empirikal na diin ni Lewis sa
kanyang aklat ay nagtuturo rin sa atin na mag-ingat sa panganib na dala ng
labis na pagkahumaling sa pagteteorya. Isa sa mga kapuna-puna sa cultural and critical studies (CCS) para kay Lewis ay ang tendensya nitong
malunod sa malalalim na teorya kapalit ng malinaw na presentasyon ng mga datos.
Minamaliit ng ilang tagapagsulong ng CCS ang mga sinaunang antropolohista tulad
ni Boas, dahil para sa kanila ay puro pagtatala lamang ang ginagawa nito.
Totoong kailangan din ng pagteteorya at hindi sapat ang payak na pagtatala
lamang ng mga datos, ngunit mapanganib din naman ang labis na pagteteorya at
kawalan ng maayos na pagtatala ng datos. Sa pagsiyasat niya sa bibliograpiya ng
mga kritiko ng antropolohiya, napansin niyang panay teoretikal na akda ng mga
Europeong palaisip ang laman ng mga ito, at kakaunti na lamang ang mga batis na
etnograpikal. Ito marahil ang makapagpapaliwanag kung bakit sa kanilang pagpuna
sa antropolohiya, wala silang pagtatangka na sipiin mismo ang etnograpikal na
akda ng mga antropolohista. Sapat na para sa kanila ang paglalaro sa mga
malalalim na teorya. Mayroon itong panganib na lumutang sa alapaap ng mga
teorya, na hindi nakabatay sa solidong lupa ng reyalidad. Para kay Lewis,
pretensyoso na minsan ang mga antropolohistang nakakatig sa CCS at nahihilig
sila sa “indigestible and often incomprehensible theoretical indulgence.”[7]
Sa isang talahuli, ipinagtapat ni Lewis na hindi siya pamilyar sa kaisipan nina
Kant at Zizek,[8]
marahil ay upang ipagdiinan ang kaibahan niya sa mga kritikal na
antropolohista.
Minsan ding pinuna ni Syed Alatas
ang gantong tendensya ng ilang manunulat ng CCS. Ginamit na ehemplo ni Alatas
ang isa sa mga paboritong basahin ng mga mahilig sa CCS, ang Marxistang Pranses
na si Louis Althusser. Ani Alatas:
Irrelevance
also connotes sophistry, perversion and mystification. Here, we speak of social
science as irrelevant when it mystifies through the use of jargon and comes
across as being sophisticated. Such social science is irrelevant in the sense
that the use of such jargon and ‘obfuscating convolutions’, to borrow an
expression from Andreski (1972: 82), do not add to knowledge. An example would
be the work of Althusser on relative autonomy, which according to Kolakowski
(1971: 120), is merely a repetition of Engel’s principle of relative autonomy
of the superstructure with respect to the economic base, in ‘extremely
pretentious language.’[9]
Batay dito ay makikita natin na
liban sa pagiging pretensyoso, ang labis-labis na pagteteorya na katangian ng
CCS ay maaaring humantong sa kawalang-saysay, lalo na kung naisasakripisyo nito
ang maayos na dokumentasyon ng mga datos. Sa bahaging ito natin maipagmamapuri
ang pagpapahalaga ni Lewis sa etnograpiya, na payak man na pagtatala ng mga
datos ay nakabatay naman sa solidong lupa ng reyalidad.
Gayunpaman, sa kabila ng mga aral
na ito mula sa akda ni Lewis, mayroon pa ring kailangang punahin dito. Tila may
tendensya si Lewis na absolutong pawalaing-sala ang buong Kanluraning
antropolohiya sa kanyang akda. Upang ihiwalay ang mga antropolohista mula sa
imperyalismo at kapitalismo, labis niyang minaliit ang kapangyarihang taglay ng
mga ito, at pinagmukha ang mga itong eksotikong mga nilalang na mahilig sa mga esoterikong
mga paksa (at pawang akademiko ang kanilang motibasyon kaya naman nakahiwalay
sila sa isyung pangkapangyarihan). Ipininta niya ang larawan ng mga
antropolohista bilang mga abang siyentipiko na nanlilimos ng pondo at sumusulat
ng mga pananaliksik na walang pulitikal na implikasyon. Halimbawa, ito ang isa
sa mga pahayag ni Lewis na mababasa mula sa ikaapat na talababa ng unang
kabanata:
Is it
possible that Abu-Lughod, Escobar, and others believe that what anthropologists
write in books (read by very few) and tell students (who may not remember very
much) about various cultures has the power to produce actual differences and
hierarchies of power among the peoples of the world?[10]
Maaaring hindi agad maging lantad
ang epekto ng pananaliksik ng isa o ilang mga pantas sa pulitika, ngunit ang
akumulasyon ng napakaraming magkakatulad na pananaliksik na ito sa daloy ng
ilang taon ay hindi imposibleng magdulot ng epekto, gaano man kaliit, sa mga
istrukturang panlipunan. Natutunan natin mula sa konsepto ng hegemonya na hindi
biro ang kapangyarihang taglay ng mga akademiko. Hindi man agaran o tuwirang
lumitaw ang kaugnayan ng kanilang mga pag-aaral sa paggawa ng mga polisiya, ang
pananaliksik ng mga akademiko ay maaaring kolektibong makabuo ng isang uri ng tradisyong
pangkaisipan sa akademya, na kalaunan ay makakaimpluwensya sa
pananaw-pandaigdig ng isa o marami pang komunidad.
Isa pang maipagtataka sa akda ni
Lewis ay kung bakit dalawang beses lamang niyang nabanggit ang Pilipinas sa
buong aklat. Ang Pilipinas sana ang pinakamagandang gamiting kasong pag-aaral
kung nakasangkapan ba talaga o hindi ng kolonyalismong Amerikano ang
antropolohiya, yamang ang taon ng pagkasilang ng antropolohiya sa Estados
Unidos (1896) ay napakalapit sa mga unang taon ng pananakop ng mga Amerikano sa
Pilipinas. Ang unang pagbanggit niya sa Pilipinas ay noong sabihin niyang apat
na antropologo lamang ang nagtungo rito sa mga unang taon, at pare-pareho ang
mga ito na nagsagawa ng pribadong akademikong pag-aaral na hiwalay sa pamahalaang
kolonyal.[11]
Sa ikalawang pagbanggit niya sa Pilipinas, sinabi niyang tinutuligsa ni Boas
ang pananakop dito at gayundin sa Latin Amerika.[12]
Alam ng mga akademiko sa Pilipinas
ang naging bisa ng antropolohiya sa pagbibigay-lohika sa kolonyalismo. Isa sa
madalas gamiting ehemplo ay ang mismong ama ng antropolohiya sa Pilipinas na si
H. Otley Beyer, na isang Amerikano. Kilala si Beyer ng mga mag-aaral sa
Pilipinas bilang lumikha ng teorya ng pandarayuhan, kung saan inilalahad na
nabuo ang populasyon sa Pilipinas sa pamamagitan ng iba’t ibang bugso ng
pandarayuhan ng mga tao mula sa labas tulad ng mga Negrito, Indones at Malay.
Pinuna ng Pilipinong antropolohistang si F. Landa Jocano na teorya ni Beyer ay
may malinaw na pagkiling sa ibang lahi tulad ng mga Malay at Indones, na
mahihiwatigang itinuturing na superyor kaysa mga Pilipino.[13] Nakatulong ang teorya ni Beyer sa
pagpinta sa imahe ng kalinangang Pilipino bilang resulta lamang ng mga panlabas
na impluwensya, tila isang pasibong baso na nag-aantay lamang mapunan ng tubig.
Bagaman kasalukuyan nang sakop ng Estados Unidos ang Pilipinas noong malikha ni
Beyer ang kanyang teorya, lalo nitong nabigyan ng lohikal na katwiran ang
pagpapatuloy ng kolonyalismo sa bansa.
Liban kay Beyer, nariyan din ang
antropolohistang si Frank Lynch. Kailangang banggitin na dumating si Frank
Lynch sa eksena ng antropolohiya sa Pilipinas matapos ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig. Gayunman, gaya ng argumento ni Charlie Samuya Veric, naging
instrumental ang mga proyekto ni Lynch sa neokolonyalismong Amerikano.[14]
Liban sa nakatatanggap siya ng pondo mula sa mga pundasyon na nakaugnay mismo
sa pamahalaang Amerikano, ang serye ng kanyang mga pananaliksik sa Ateneo ay
nakatulong sa paglikha ng negatibong persepsyon sa kalinangang Pilipino. Ang
kanyang mga proyekto ang naging sanhi ng popularisasyon ng mga itinuturing na
sentral na halagahing Pilipino tulad ng hiya, utang na loob, at pakikisama.
Nagamit ang mga ito upang pasulungin ang ideya na ang pagiging depektibo ng
tradisyunal na kalinangang Pilipino ang dahilan ng patuloy na paghihirap nito,
yamang taliwas ang mga ito sa mga modern at propesyunal na halagahing Amerikano
na kailangan umano natin para sa pag-unlad. Sa pamamagitan nito ay lalong
nabigyang lohika ang pangangailangan natin ng tulong mula sa Estados Unidos.
Kahawig din nito ang paggigiit ng
Pilipinong historyador na si Reynaldo Ileto laban sa sulatin ng ilang
kontemporaryong Amerikanong pantas ukol sa pulitika ng Pilipinas.[15]
Ilan sa kanyang pinuna rito ay sina Carl Lande, Benedict Anderson, Norman Owen,
Alfred McCoy, at Glenn May. Ani ni Ileto, nagsagawa ng inorientalisa ng mga
Amerikanong pantas na ito ang pulitikang Pilipino, na iniredyus nila sa
sistemang patron-kliyente. Sa kabila ng pagiging kontra-impyeryalismong Amerikano
ng mga pantas na ito, ani ni Ileto ay naging instrumental ang kanilang mga akda
para sa paglikha ng isang imahe ng pulitikang Pilipino na makakasangkapan ng
neokolonyalismo. Bagaman hindi antropolohista ang mga pantas na nabanggit (mas
nasa larangan sila ng agham pampulitika, kasaysayan at araling pang-erya),
magagamit nating ilustrasyon ang kritika sa kanila ni Ileto.
Dalawang bagay ang matututunan
natin mula sa ehemplo nina Veric at Ileto na mailalapat natin sa pagrebyu ng
akda ni Lewis. Una, maaaring tama si Lewis na dumating nga sa eksena ang mga
Amerikano at Britong antropolohista (at iba pang pantas) noong papatapos o
tapos na ang aktuwal na panahon ng kolonyalismo, ngunit hindi ito awtomatikong
nangangahulugan na wala nang kinalaman ang kanilang mga pananaliksik sa mga
istrukturang pangkapangyarihan sa dating kolonya. Bilang mga akademikong
naninirahan sa Ikatlong Daigdig, alam natin na ang neokolonyalismo ay isang
reyalidad. Bagaman tapos na ang aktuwal na panahon ng pananakop, patuloy pa rin
ang pananamantalang ekonomiko, panlipunan, pampulitika at pangkalinangan ng
Estados Unidos sa Pilipinas. Sa proyektong ito ng neokolonyalismo sa Pilipinas,
instrumental ang pag-aaral na ginawa ng mga Amerikanong pantas, ito man ay mga
antropolohista (tulad ni Lynch) o mga dalubhasa sa agham pampulitika (tulad
nina Lande).
Ikalawa, tulad ng naipakita ni
Ileto, maaaring wala sa intensyon ng mga Amerikanong pantas ang pananaliksik
para sa imperyalismong Amerikano, ngunit sa kabila nito ay nakapag-ambag pa rin
ang kanilang akda sa kapakanan nito. Maaaring tulad ng mga anti-imperyalistang
Amerikano na pinupuna ni Ileto, maganda rin ang layunin ng mga sinaunang
antropolohistang tinalakay ni Lewis, ngunit hindi ito nangangahulugan na wala
nang kaugnayan ang kanilang mga pananaliksik sa imperyalismong Amerikano.
Maaari ngang anti-rasismo sila, nagpapahalaga sa kapakanan ng mga komunidad na
kanilang pinag-aaralan, at ipinaglalaban ang katarungan, ngunit sa kabila nito
ay kolektibong magamit ang kanilang mga pananaliksik sa tunguhing tahasang
kabaliktaran ng kanilang orihinal na layunin. Hindi na kailangang lumayo pa
para sa isang halimbawa. Bagaman nasyonalista ang orihinal na layunin ni Jose
Rizal sa kanyang mga ginawa at isinulat, ipinakita ni Renato Constantino na kinasangkapan
siya ng mga Amerikano upang gapiin ang radikal na kamalayan ng mga Pilipino
laban sa kolonyalismo.[16]
Sa kabila ng mga kritikang ito,
mahalaga ang akda ni Lewis dahil pinagkakalooban tayo nito ng isang
alternatibong pananaw sa Kanluraning antropolohiya, na makatutulong sa atin
upang higit na pagnilayan at suriin ang paksa kalakip ng mga aktuwal na datos,
sa halip na basta na lamang tanggapin ang mga nakasanayan nating pahayag mula
sa ating nasyonalistang tradisyong intelektuwal.
[1] Herbert S. Lewis, In Defense of Anthropology: An Investigation of the Critique of
Anthropology (New Jersey: Transaction Publishers, 2014), 68.
[2] Lewis, In Defense of Anthropology, 38.
[3] Lewis, In Defense of Anthropology, 76.
[4] Lewis, In Defense of Anthropology, 138.
[5] Lewis, In Defense of Anthropology, 142.
[6] S. Lily L. Mendoza, “Theoretical Advances
in the Discourse of Indigenization,” nasa Mga
Babasahin sa Agham Panlipunang Pilipino: Sikolohiyang Pilipino, Pilipinolohiya,
at Pantayong Pananaw, mga pat., Atoy M. Navarro at Flordeliza
Lagbao-Bolante (Quezon City: C&E Publishing Inc., 2007), 253.
[7] Lewis, In Defense of Anthropology, 66.
[8] Lewis, In Defense of Anthropology, 120.
[9] Syed Farid Alatas, Alternative Discourses in Asian Social Science: Responses to
Eurocentrism (New Delhi: Sage Publications, 2006), 135.
[10] Lewis, In Defense of Anthropology, 25.
[11] Lewis, In Defense of Anthropology, 76.
[12] Lewis, In Defense of Anthropology, 148.
[13] Raul Roland R. Sebastian, Patrick H.R.
Manguera, at Amalia C. Rosales, Kasaysayan:
Kalinangan, Diwa, Kabuluhan (Manila: Merryjo Enterprises, 2014), 49.
[14] Charlie Samuya Veric, Children of the Postcolony: Filipino
Intellectuals and Decolonization, 1946-1972 (Quezon City: Ateneo de Manila
University Press, 2020).
[15] Reynaldo Ileto, “Orientalism and the
Study of Philippine Politics,” Philippine
Political Science Journal 22 (2001): 1-32.
[16] Renato Constantino, Veneration Without Understanding (Manila: National Historical
Commission, 1969).
No comments:
Post a Comment