Rebyu #14 - Lakbay-Kabanwahan nina Adonis Elumbre at Atoy Navarro

Elumbre, Adonis L., Atoy M. Navarro. mga pat. Lakbay-Kabanwahan: Mga Salaysay sa Pangingibang-Bayan ng mga Likasyon, Tomo 1; Lakbay-Kabanwahan sa Timog Silangang Asya. Quezon City. Limbagang Pangkasaysayan. 2019.

                                                                                                                               

Pinatnugutan ni Prop. Adonis Elumbre at Prop. Atoy Navarro, ang aklat ay ang una sa binabalak na serye ng mga monograp na nagsasalaysay ng karanasan ng mga Likasyan (alumni ng UP Lipunang Pangkasaysayan) sa kanilang akademikong paglalakbay sa ibang bayan. Ani ni Navarro (p.2), mauugat ang henealohiya nito sa isang aklat noong 1993, na nagsasaad ng karanasan ng mga propesor ng UP Departamento ng Kasaysayan ukol sa kanilang pag-aaral sa ibang bansa (aklat na pinatnugutan ni Prop. Luisa De Leon-Bolinao, na siya ring nagbigay ng paunang salita sa kasalukuyang tomo). Iginiit ni Elumbre na hindi na mapanghahawakan pa sa kasalukuyan ang obhektibismong naglalahad na dapat panatilihin ang puwang sa pagitan ng nag-aaral at pinag-aaralan, sapagkat hindi mapasusubalian ang malaking impluwensya ng personal na karanasan ng intelektuwal sa kanyang pakikilahok sa produksyon ng kaalaman (p.8). Ito ang nagbibigay ng lohika sa kabuuan ng aklat, na binubuo ng limang sanaysay.

 

Kauna-unahan dito ang kabanata ni Navarro na nagsasalaysay ng kanyang karanasan sa pag-aaral, pananaliksik, at paghahanapbuhay sa Thailand. Liban sa pagdodoktorado sa Thammasat University (TU) at paglilingkod sa Forum for Ethical Review Committees in Asia and the Pacific (FERCAP), ginugul ng may-akda ang kanyang panahon sa pananaliksik ukol sa ugnayang Pilipino-Thai at pamumuhay ng mga Pilipino sa Thailand, bilang larangan ng araling kabanwahan. Ibinahagi niya ang naging proseso ng pagsusulat ng kanyang tatlong artikulo na nakapaloob sa paksang ito (ukol sa mga pagkain, pagdiriwang, at palakasan/isports), gamit ang mga metodo ng kasaysayang pasalita tulad ng pagtatanung-tanong, pakikipagkwentuhan, at pagpapakwento. Isinalaysay niya rin ang kanyang karanasan sa pakikipag-ugnayan sa mga kapwa Pilipino at mga Thai, hindi lang sa larangan ng pananaliksik kundi maging sa mga programang naglalayong magsulong ng katarungang panlipunan kapwa sa Pilipinas at Thailand.

 

Sumunod dito ang sanaysay ni Prop. Wensley Reyes na nakatuon sa pedagohiya ng araling panlipunan sa Indonesia. Hinugot ang mga salaysay na nakapaloob sa kabanatang ito mula sa kanyang karanasan sa pagkuha ng doktorado sa pagtuturo ng araling panlipunan sa Universitas Pendidikan Indonesia (UPI). Ayon sa kanyang paglalahad, ang pagkakataong mapabilang sa mga iskolar ng UPI ay buhat sa kolektibong pagkilos ng iba’t ibang bansa sa Timog Silangang Asya tungo sa harmonisasyon ng kanilang mga sistemang pang-edukasyon. Isang konkretong hakbang tungo rito ay ang pag-uugnayan ng mga institusyong ang pangunahing gampanin ay humulma ng mga guro. Matapos ang maikling mga tala ukol sa ugnayang Pilipinas-Indonesia, kalinangang Indones, at kabuuang sistemang pang-edukasyon Indonesia, ipinaliwanag niya ang naging gampanin ng araling panlipunan sa proyekto ng pagpapatatag ng nasyonalismo sa bansa. Isa ito sa ginamit na instrumento tungo sa pagkikintal sa kamalayan ng mga mamamayan ng Pancasila, na kumakatawan sa pambansang pilosopiya ng Indonesia. Mahalagang aral din aniya ang matatag na paggamit ng wikang pambansa ng Indonesia sa pagtuturo hindi lamang ng araling panlipunan kundi maging ng iba pang mga asignatura.

 

Ang ikatlong sanaysay ay isinulat ni Prop. Ruel Pagunsan. Nasa sentro nito ang pagbaybay ni Pagunsan sa kanyang akademikong paglalakbay sa larangan ng magkakahugpong na kasaysayan, agham, at kalikasan. Ang kanyang interes at pananaliksik sa paksa ay nagkaroon ng lalim nang siya ay magtungo sa National University of Singapore upang kumuha ng doktorado sa araling Timog Silangang Asya (TSA). Naging paksa ng kanyang disertasyon ang kaugnayan ng produksyon ng kaalaman sa “natural history” sa proyekto ng “nation-building” sa Pilipinas. Sinundan ito ng pagsasalaysay ukol sa tatlong magkakahiwalay na artikulo niya na ipinapakita kung paanong ang mga “national parks” at “heritage sites” ay nagiging mahalagang salik sa pagkabansa. Tinapos niya ang kanyang sanaysay sa pamamagitan ng paglalahad ng kanyang paniniwala na ang mga kooperasyon ng mga siyentista, mga dalubhasa, at mga organisasyon ng iba’t ibang bansa ng TSA patungkol sa “natural history” ay nakapag-aambag sa nagpapatuloy na proyekto ng pagbubuo ng rehiyon bilang isang entidad.

 

Si Prop. Ma. Florina Orillos-Juan naman ang may-akda ng ikaapat na sanaysay. Naglalaman ang kabanatang ito ng karanasan ni Orillos-Juan sa pananaliksik ukol sa paksa ng sakit na ketong. Aniya, nagsimula ang kanyang malalim na pagkahumaling sa paksa nang paanyayahan siya ni Prop. Ma. Serena Diokno na maging isa sa mga mananaliksik sa proyektong aklat ng National Historical Commission of the Philippines (NHCP). Sakit na ketong sa Pilipinas ang paksa ng proyektong aklat na ito. Napunta kay Orillos-Juan ang bahagi ukol sa pag-aaral sa kasaysayan ng mga pangunahing leprosaryo sa bansa. Isinalaysay niya nang detalyado ang masalimuot na proseso ng “fieldwork” at pananaliksik pang-arkibo. Matapos ang matagal na pangangalap ng mga primaryang batis, ang manuskrito niya at ng iba pang mga kasamang mananaliksik ay dumaan sa panunuri ng mga pantas sa larangan ng ketong, na nagbigay sa kanila ng mahahalagang puna upang mapainam ang kanilang mga pananaliksik-papel. Matapos mailimbag ang aklat, nagkaroon ng pagkakataon ang may-akda na ibahagi ang kanyang pananaliksik sa isang kumperensyang ginanap sa Cambodia. Samantala, muling pinaanyayahan ni Diokno ang may-akda upang lumahok sa panibagong proyekto ukol sa ketong. Sa pagkakataong ito, ang proyekto ay nakatuon na sa malawak na rehiyon ng TSA. Binubuo ang pangkat nila ng mga dalubhasa mula sa iba’t ibang bansa ng TSA. Bawat awtor ay may pananagutan na sumulat ng artikulo ukol sa iba’t ibang dimensyong panlipunan, pampulitika at pangkalusugan ng sakit na ketong sa kanilang bansa. Ang naging paksa ni Orillos-Juan sa puntong ito ay ang naging papel ng mga Heswita sa pangangalaga ng mga may ketong mula sa panahong kolonyal. Tulad ng naunang artikulo niya, matapos ang matagal na proseso ng pananaliksik pang-arkibo, dumaan muli sa pagsusuri ng mga eksperto ang kanyang papel. Sa pagkakataong ito ay sa Singapore ginanap ang konsultasyon. Bilang pagtatapos ay inilahad ni Orillos-Juan na mas magiging mabunga pa ang pananaliksik ukol sa ketong sa TSA kung magkakaroon ng mas ekstensibong mga komparatibong pag-aaral sa paksang ito sa rehiyon.

 

Huling kabanata ng aklat ang pagsasalaysay ni Elumbre ukol sa paksa ng rehiyunalismong ASEAN. Isa sa serye ng mga oportunidad na nagbitbit sa kanya tungo sa larangang ito ang pagkapasok niya sa programa ng International Masters in ASEAN Studies sa Universiti Malaya (UM). Dagdag din dito ang karanasan niya bilang “intern” sa ASEAN Secretariat. Mula sa kanyang karanasan sa mga kursong kinuha at “internship” sa programang ito, nabuo niya ang paksa ng kanyang tesis masterado na patungkol sa rehiyunal na pagkamamamayan sa ASEAN. Tinasa niya rito ang konsepto ng rehiyunal na pagkamamamayan, at kung paano ito lumalaganap sa mga indibiduwal na bansang miyembro ng organisasyon. Kumpara sa ibang bansa tulad ng Singapore, Malaysia at Thailand na mayroong mga gradwadong programa, sentro at mga departamento ukol sa Araling TSA at Araling ASEAN, aniya, medyo nahuhuli ang Pilipinas sa pagpaprayoridad ng mga larangang ito. Kaya naman hindi raw nakapagtataka kung bakit sa mga pag-aaral ay lumilitaw na ang Pilipinas ang isa sa may pinaka mababang kamalayan ng rehiyunalismong TSA at ASEAN sa buong rehiyon. Nanawagan sa huli si Elumbre tungo sa isang mas inklusibong rehiyunalismong ASEAN, na ang tuon ay nasa mga mamamayan mismo ng rehiyon.