Rebyu #19 -- Social Sciences, Health, and Ethics nina Mary Dorothy Jose, Atoy Navarro, at Jerome Ong

Jose, Mary Dorothy Dl., Atoy M. Navarro, Jerome A. Ong. mga pat. Social Sciences, Health and Ethics: Papers Celebrating Cristina E. Torres. Manila. Department of Social Sciences, University of the Philippines Manila. 2019.

                                                                                                                              

Ang aklat ay kalipunan ng limang sanaysay na alay sa isa sa mga haliging pantas ng Department of Social Sciences ng UP-Manila na si Dr. Cristina E. Torres. Bilang isang festschrift, sumasalamin ang mga sanaysay na ito sa pagtatagpo ng tatlong larangang kinasangkutan ng pinaparangalan: agham panlipunan, araling pangkalusugan, at etika. Ang unang tatlong sanaysay ay nakatuon partikular sa kalusugan, habang ang huling dalawang sanaysay ay nakalaan sa paksa ng etika sa pananaliksik pangkalusugan.

 

Kauna-unahang sanaysay ang pag-aaral ni Prop. Jerome Ong ukol sa kasaysayan ng Philippine General Hospital (PGH) noong panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Isinalaysay niya ang patuloy na paglilingkod ng mga kawani nito sa mga maysakit sa gitna ng panganib. Maraming kinaharap na pagsubok ang ospital tulad na lamang ng kakulangan sa mga materyales at pananalapi, pang-aabuso ng mga Hapon, pagnanakaw sa gitna ng kaguluhan, at banta ng mga kanyon at ligaw na bala. Liban sa pagiging ospital, naging kanlungan din ang PGH ng maraming pamilya mula sa mga kalapit komunidad.

 

Sinundan ito ng sanaysay ni Prop. Mary Dorothy Jose patungkol sa mga pinagdaanang debate ng Reproductive Health Bill (RH Bill) bago ito tuluyang maisabatas noong 2012. Iginiit ni Jose na isa sa mga kahirapang pinagdaanan ng mga tagapagsulong nito ay ang di-makatuwirang “labeling” (pro-abortion, anti-marriage, anti-life) at “misinformation” ukol sa sa panukalang batas. Uminog ang mga talastasan sa usapin ng abortion at contraceptives, sa kabila ng katotohanang napakarami pa nitong nilalaman na mga probisyon liban dito. Naging pangunahing tagapagharang ng batas ang simbahang Romano Katoliko na naniniwalang ito ay labag sa batas moral ng Diyos. Kahit na noong maisabatas ito, itinigil ang pagpapatupad nito nang panigan ng Korte Suprema ang panawagan ng mga humaharang dito. Malaking pagsulong para sa adbokasiyang ito ang atas ng rehimeng Duterte noong 2017 para sa muling pagpapatupad ng batas.  

 

Ikatlo na sanaysay sa aklat ang artikulo ni Prop. Rolando Talampas. Patungkol ito sa social health insurance (SHI) ng apat na bansang Asyano. Sa partikular, nagsagawa ng kumparatibong pagsusuri si Talampas ukol sa mga aksyon at polisiyang isinagawa ng Tsina, Vietnam, Thailand at Indonesia upang mapainam ang kanilang respektibong SHI tungo sa pagkamit ng universal health coverage (UHC). Ginamit niya ang pamantayang isinagawa ng World Health Organization (WHO), partikular na ang “UHC cube” para matasa ang estado ng SHI ng mga naturang bansa. Sa huli, nagbigay siya ng ilang aral na maaaring matutunan ng Pilipinas mula sa karanasan ng apat na bansa.

 

Ang pang-apat na sanaysay na patungkol naman sa pangangalaga ng karapatan ng mga kalahok sa mga pananaliksik pangkalusugan ay isinulat ni Prop. Ma. Paula Sioco. Aniya, ang mga pandaigdigang mga kasunduan at polisiya ukol sa etika ng pananaliksik (lalo na yaong mga may kaugnayan sa larangan ng kalusugan) ay tugon sa samu’t saring pang-aabusong isinagawa ng mga siyentista at doktor noong ikadalawampung siglo. Inisa-isa ni Sioco ang ilang halimbawa ng di-makataong eksperimentong isinagawa ng mga Aleman, Amerikano at Hapon sa kanilang mga kalahok bago, sa kasagsagan, at matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Matapos nito ay tinalakay niya ang ilang mga pangunahing prinsipyo sa likod ng mga pandaigdigang polisiya ukol sa etika ng pananaliksik. Partikular na nakatuon ang bahaging ito sa usapin ng pagprotekta at pagsasakapangyarihan sa mga kalahok sa pananaliksik. Pangunahin sa mga prinsipyong ito ang pagpapahalaga sa kalayaan ng kalahok, pagsasagawa ng makatarungang pananaliksik, at pag-ingat sa kaligtasan ng mga kalahok. Siniyasat din ng may-akda ang pagsusulong ng mga prinsipyong ito sa Pilipinas, na kinakatawan ng mga institusyon na nagsusulong ng etika ng pananaliksik. Sa huling bahagi ng papel ni Sioco, naglatag siya ng ilang rekomendasyon kung paano mas mapapatatag ang mga polisiya sa etika ng pananaliksik at kung paano mas maipapakalat ang mga impormasyon ukol dito sa mga simpleng mamamayan. Inisa-isa niya ang mga maaaring isagawa ng mga ahensya ng pamahalaan, mga pribadong sektor, mga ospital, at akademya tungo rito.

 

Kahuli-hulihang sanaysay ang artikulo ni Prop. Atoy Navarro na patungkol muli sa etika ng pananaliksik pangkalusugan. Ngunit sa pagkakataong ito, tinangka ng may-akda na ipook ang paksa sa konteksto ng kalinangang Pilipino. Upang isagawa ito, ginamit niya ang dalumat ng pakikipagkapwa ni Virgilio Enriquez sa Sikolohiyang Pilipino, at ang mga dalumat ng karapatan, pananagutan at tungkulin ni Leonardo de Castro sa Pilosopiyang Pilipino. Aniya, kinakailangan ang pananaig ng pakikipagkapwa sa pananaliksik pangkalusugan, at maisasagawa ito kung pangangatawanan ng mga tao ang kanilang pananagutan at tungkulin upang mapangalagaan ang karapatan ng kapwa. Matapos ng maiksing pagbaybay sa ilang halimbawa ng di-etikal na mga pananaliksik pangkalusugan sa panahon ng kolonyalismo, tulad ni Sioco ay nagbigay siya ng ilang panuntunan sa etikal na pananaliksik pangkalusugan na ginagabayan ng prinsyo ng pakikipagkapwa. Ang maiksing pag-aaral na ito ay magandang panimula na maaaring magsilbing panawagan sa iba pang mananaliksik na payabungin ang larangan ng etika ng pananaliksik pangkalusugan sa konteksto ng kalinangang Pilipino, na nasa wikang Pilipino.