Rebyu #38 -- The New Testament: Its Background, Growth, and Content ni Bruce Metzger

Metzger, Bruce M. The New Testament: Its Background, Growth, and Content. Second Edition, Enlarged. Nashville: Abingdon Press, 1983.

Ang The New Testament: Its Background, Growth, and Content ay isang panimulang introduksyon sa kaligirang pangkasaysayan ng Bagong Tipan. Isinulat ito ni Bruce Metzger, isa sa mga tanyag na Amerikanong pantas sa larangan ng kritisismong tekstuwal ng Bagong Tipan.

 

Kronolohikal ang pagkakasalansan ni Metzger sa kanyang aklat, na binubuo ng labing-isang kabanata. Maaaring hatiin ang labing-isang ito sa apat na mas malalawak na bahagi. Una ay ang kaligirang sosyo-kultural ng lipunang Hudio, at kaligirang pilosopikal ng lipunang Griego sa panahon ng pagkapanganak ng Kristiyanismo. Ikalawa ay ang kaligiran ng ministeryo, kamatayan at muling pagkabuhay ni Kristo na batay sa apat na Mabuting Balita nina Mateo, Marcos, Lucas, at Juan. Ikatlo ay ang kaligiran ng maagang kasaysayan ng simbahan (na kung tawagin ay “Panahong Apostoliko”), mula sa Pentecost (30 M.K.) hanggang sa pagsasara ng unang dantaon, na alinsunod sa naratibo ng Mga Gawa na sinulat ni Lucas. Ikaapat ay ang kaligiran ng mga iba pang bahagi ng Bagong Tipan liban sa apat na Mabuting Balita at mga Gawa, tulad ng mga liham ni Pablo at ng iba pang pinuno ng simbahan.

 

Dalawang kabanata ang inilaan ni Metzger sa pagtalakay ng kaligirang sosyo-kultural ng lipunang Hudio sa panahon ng pagkapananganak ng Kristiyanismo. Ang Unang Kabanata ay inilaan niya sa pagtalakay ng aspektong pulitikal at panlipunan (na tinawag niyang aspektong panlabas), habang ang Ikalawang Kabanata ay iniukol niya sa pagtalakay ng aspektong pangkalinangan at pangrelihiyon (na tinatawag niya naman bilang aspektong panloob). Binuksan niya ang kabanata ng aspektong pulitikal at panlipunan sa pamamagitan ng maiksing pagbaybay sa kasaysayan ng Israel mula sa pagka-eksilo ng mga Hudio sa Babylonia noong 586 B.K., hanggang sa pagkagapi ng mga Romano sa rebolusyong Hudio noong 70 M.K. Nakapaloob dito ang mabilisang pagtalakay sa ilang mahahalagang kaganapan tulad ng pagkakapailalim ng Judea sa kahariang Ptolemaic at Seleucid, pagkamit ng kalayaan ng mga Hudio sa pamumuno ng dinastiyang Hasmonean, at pamumuno ng dinastiyang Herodian sa ilalim ng mga Romano. Sa aspektong kultural at pangrelihiyon naman, ipinaliwanag ni Metzger ang mga relihiyosong pangkat na umiiral sa panahon ni Kristo tulad ng mga Saduceo, Pariseo, at Essenes. Nagkaroon din ng pagtalakay sa mga pangrelihiyong akda na umusbong sa pagitan ng Luma at Bagong Tipan (tinatawag na mga literaturang intertestamental) tulad 1 and 2 Macabeo, Tobit, Judith, Sirach, at II Esdras. Kalakip din ng kabanata ang patungkol sa mga mahahalagang institusyon ng Hudaismo sa panahong iyon tulad ng sinagoga, sanedrin, at papel ng mga eskriba.

 

Pagtalakay sa mga kilusang pilosopikal ng mga Griego ang nilalaman ng Ikatlong Kabanata tulad ng Platonismo, Epicureanismo, Stoicismo, at Cynics. Sa bahagi ring ito matatagpuan ang paliwanag ukol sa mga tinatawag na “mystery religions” ng mga Griego na nakasentro sa mga mitolohikal na pigura tulad nina Eleusis, Mithra, Isis, Dionysus, at Cybele.

 

Mula Ikaapat hanggang Ikaanim na Kabanata ay nakatuon sa buhay ni Kristo. Nilalaman ng Ikaapat na Kabanata ang mga batis na mayroon tayo ukol sa buhay ni Kristo, na mahahati sa dalawang kategorya. Unang kategorya ay ang hindi biblikal na batis na isinulat ng iba’t ibang kontemporaryo ni Kristo tulad ng Hudiong historyador na si Flavius Josephus, Romanong historyador na sina Tacitus at Suetonius, at pulitikong Romano na si Pliny the Younger. Maidadagdag din dito ang mangilan-ngilang pagbanggit kay Kristo ng Babylonian Talmud ng mga Hudio. Sa kategoryang biblikal, ang pangunahing batis natin ukol kay Kristo ay ang apat na Mabuting Balita. Isa-isang ipinaliwanag ni Metzger ang tatlong sikat na metodo na nalinang ng mga teologo sa pag-aaral nila ng apat na Mabuting Balita sa mga nakaraang dekada: 1. Literary Criticism, 2. Form Criticism, at 3. Redaction Criticism. Sa Literary Criticism, sinuri ng mga pantas ang mga batis na ginamit ng apat na manunulat sa pamamagitan ng pagkukumpara sa kanilang mga akda. Bunga nito, nabuo nila ang konklusyon na ginamit na batis ni Mateo at Lucas si Marcos, at gumamit pa sila ng isang batis na naglalaman ng mga kasabihan ni Kristo (ang hipotetikal na batis na ito ay tinatawag nilang “Q”, mula sa salitang Aleman na quelle na nangangahulugang batis), habang si Juan ay ibang iba sa naunang tatlo. Gamit naman ang Form Criticism, inaral ng mga teologo ang mga posibilidad sa transmisyong pasalita ng mga materyales ng apat na Mabuting Balita bago sila naisa-dokumento. Sinasalungguhitan ng metodong ito ang kahalagahan ng pag-unawa sa mga konkretong sitwasyon at mga pangangailangan ng batang simbahan bilang konteksto ng mga pasalitang tradisyong pinagmulan ng apat na Mabuting Balita. Ikatlong dulog sa pag-aaral ng apat na Mabuting Balita ay ang Reduction Criticism. Sa ganang ito naman, binibigyang pansin ang natatanging estilong pampanitikan at teolohikal na diin ng bawat isa sa apat. Dulot umano ito ng magkakaibang layunin at mambabasa ng apat. Layunin ni Mateo ang pagpapatunay sa mga Hudio na si Kristo ang pinaka aantay na Mesias. Si Marcos ay nakatuon sa mga mambabasang Romano, at ang diin niya ay nasa pagiging tao ni Kristo. Kalimitan namang pinaniniwalaan na si Lucas ay nagsulat para sa mga sopistikadong Griego, na tangan-tangan ang pagnanasa na ipakita ang unibersalidad ng Mabuting Balita. Pinaka naiiba si Juan sa kanila, na ang layunin ay magsagawa ng malalim na teolohikal na presentasyon ng Mabuting Balita, kaya naglalaman ito ng mahahabang mga diskurso ni Kristo.

 

Nagbigay ng pagbubuod ang Ikalimang Kabanata sa buhay ni Kristo. Mahalagang bahagi nito ang pagdetermina ng may-akda sa kronolohikal na pagkakasunod-sunod at posibleng petsa ng mahahalagang pangyayari sa buhay ni Kristo tulad ng kanyang kapanganakan, bautismo, ministeryo, at kamatayan. Maikling presentasyon naman ng mga pangunahing katuruan ni Kristo ang nilalaman ng Ikaanim na Kabanata.

 

Mula Ikapito hanggang Ikasiyam na Kabanata, tinalakay ni Metzger ang maagang kasaysayan ng simbahan. Tinatagurian ang panahong ito na “Apostolikong Panahon”, yamang ito ang yugto ng kung kailan pinamunuan ang simbahan ng mga apostol ni Kristo. Partikular na nakatuon sa isyu ng batis at kronolohiya ang Ikapitong Kabanata. Ang pangunahing batis na mayroon tayo ukol sa panahong ito ay ang Mga Gawa na pinaniniwalaang isinulat ni Lucas. Marami sa mga naratibo ni Lucas ay nagmula sa testimonya ni Pablo. May mga bahagi rin ng Mga Gawa na batay mismo sa kanyang sariling obserbasyon bilang saksi. Liban sa sariling obserbasyon at pakikipanayam kay Pablo, mataas ang posibilidad na marami pang ibang kinapanayam at ginamit na mga dokumento si Lucas sa kanyang pagkatha ng Mga Gawa. Ayon kay Metzger, dalawa ang pangunahing layunin ni Lucas sa kanyang pagsulat ng akdang ito. Una ay upang mapatunayan sa mga di-Kristiyanong mambabasa na walang dalang pulitikal na panganib ang Kristiyanismo. Ikalawa ay upang maipakita na ang pag-unlad ng simbahan ay dulot ng pagkilos ng Banal na Espiritu.

 

Ang maagang kasaysayan ng simbahan sa Apostolikong Panahon ay maaari pang hatiin sa dalawang yugto. Una ay ang pag-iral ng Kristiyanismo bilang sekta sa ilalim ng Hudaismo, at ang pagkasentro nito sa Jerusalem. Ito ang paksa ng Ikawalong Kabanata ng Aklat. Sa panahong ito, mayorya ng mga Kristiyano ay mga Hudio, at patuloy pa rin ang kanilang pagsasagawa ng mga probisyong nakatala sa Batas ni Moses. Sumasamba pa rin sila sa mga sinagoga, nag-aalay ng mga handog sa templo, ipinangingilin ang Araw ng Pamamahinga, at dumadalo sa mga tradisyunal na pistang Hudio. Subalit kalaunan ay unti-unting umalpas ang Kristiyanismo mula sa Hudaismo ng Judea, hanggang sa mas dumami na ang mga simbahang Kristiyanong Hentil kaysa mga simbahang Kristiyanong Hudio. Isa sa mga pangunahing dahilan nito ay ang malawak na ebanghelisasyon ng mga Hentil na pinangunahan ni Pablo. Ang paglaganap ng Kristiyanismo sa mga Hentil ang maituturing na ikalawang yugto sa kasaysayan ng Apostolikong Panahon, at ito naman ang paksa ng Ikasiyam na Kabanata. Nakatuon ito sa ministeryo ni Pablo, isang Hudiong ipinanganak sa Tarsus, na naging Pariseo sa ilalim ng pagtuturo ni Gamaliel. Kadalasang hinahati sa tatlong misyonaryong paglalakbay ang ebanghelisasyon ni Pablo sa mga Hentil. Nagsimula ang kanyang misyon nang atasan siya, kasama ni Barnabas, ng simbahan ng Antioch na dalhin sa mga Hentil ang Mabuting Balita. Ang labis na pagdami ng mga Kristiyanong Hentil ay nagdulot ng pagkabalisa ng ilang Kristiyanong Hudio, na iniisip na dulot nito ay nawawala na ang bahid ng Hudaismo sa Kristiyanismo. Ilan sa mga ito ay naggiit na ang mga Hentil na nais maging Kristiyano ay marapat na isagawa ang ilang ipinag-uutos ng Lumang Tipan tulad ng pagpapatuli. Lumago ang tensyon sa pagitan ng mga Kristiyanong Hudio at Kristiyanong Hentil, na nilutas ng simbahan sa pamamagitan ng Konseho ng Jerusalem. Sa konsehong ito, pinanigan nina Pedro at Santiago si Pablo, na hindi kinakailangang sumunod sa Batas ni Moses ang mga Hentil. Nakatulong ang desisyong ito sa pagpapatuloy ng misyon ni Pablo, na responsable sa kalaganapan ng Kristiyanismo sa maraming bahagi ng Europa.

 

Ang Ikasampu at Ikalabing-isang Kabanata ay patungkol sa kaligirang pangkasaysayan ng iba pang bahagi ng Bagong Tipan, liban sa natalakay na ng may-akda na apat na Mabuting Balita at Mga Gawa. Isinapangkat niya ang mga nalalabing aklat ng Bagong Tipan sa dalawang kategorya. Una ay ang mga liham ni Pablo (na paksa ng Ikasampung Kabanata), at ikalawa ay liham ng iba pang pinuno ng simbahan at ang Pahayag (na tuon ng Ikalabing-isang Kabanata). Isa-isang tinalakay ni Metzger ang mga ito, kalakip ang ilang mahahalagang isyu tulad ng identidad ng may-akda, petsa ng pagkakasulat, orihinal na mambabasa, layunin ng pagsulat, teolohikal na diin, at buod ng akda.

 

Liban sa labing-isang kabanata, nagsama rin si Metzger ng dalawang apendise sa dulo ng aklat. Ang una ay patungkol sa maiksing kasaysayan ng pagpapasya ng simbahan kung anong mga akda ang ituturing na awtoritibo at sagrado. Ilan sa mga salik na isinaalang-alang ng simbahan sa pagpapasyang ito ay ang mga sumusunod na katanungan: 1. Mga apostol ba ang sumulat nito (o kung hindi man, may kaugnayan ba sa mga apostol ang mga sumulat)? 2. Hindi ba ito naglalaman ng kontradiksyon sa iba pang mga sagradong aklat? at 3. Malaganap ba ng pagtanggap dito ng mayorya sa mga lokal na simbahan? Giit ni Metzger, pagsapit ng ikatlo hanggang ikaapat na dantaon ay kumpleto na ang listahan ng mga itinuturing na sagradong mga aklat ng Bagong Tipan, na identikal sa kung anong mayroon tayo sa kasalukuyan. Samakatuwid, ang konseho kalaunan na naglabas ng opisyal na listahan ng Bagong Tipan ay pormal na pagkilala na lamang sa matagal nang itinuturing ng mga mayorya ng mga Kristiyano bilang sagradong mga akda.

 

Ang ikalawang apendise ay ukol naman sa isyu ng transmisyon at pagsasalin ng Biblia. Ipinaliwanag dito ng may-akda ang maingat na kasanayan ng mga eskriba sa paglikha ng mga kopya ng Bagong Tipan, at ang di-maiiwasang mga pagkakamali na naidudulot sa teksto ng mano-manong pagkopya. Papyrus na gawa sa halaman at parchment na gawa sa balat ng hayop ang kadalasang materyales na ginagamit ng mga eskriba bilang “papel.” Dalawang porma ng aklat ang maaari nilang pagpilian sa paglikha ng kopya ng Biblia. Una ay sa porma ng scroll, at ikalawa ay sa porma ng codex. Yamang mas matipid ang produksyon ng codex (at mas madali itong buklatin) kaysa scroll, mas madalas sa hanay ng mga Kristiyanong eskriba ang paggamit ng codex. Dalawang pamamaraan din ang maaaring pagpilian sa pagsusulat ng bagong kopya ng Biblia. Una ay sa pamamagitan ng isang manuskrito, na titingnan ng eskriba habang siya ay gumagawa ng kopya nito. Ikalawa ay sa pamamagitan ng diktasyon, kung saan may isang tao na dahan-dahang babasahin ang manuskrito, habang isinusulat ng mga eskriba ang kanya-kanya nilang kopya ng Biblia. Sa apendiseng ito ay tinalakay din ni Metzger ang ilang impormasyon ukol sa mga umiiral na salin sa Ingles ng Biblia tulad ng King James Version, New International Version, Revised Standard Version, at New American Standard Version.   

 

Sa katapus-tapusan, ang akda ni Metzger ay isang mainam na teksbuk, na sa kabila ng mataas na kalidad ay naging matagumpay sa payak na presentasyon ng kaligirang pangkasaysayan ng Bagong Tipan para sa mga hindi espesyalista sa larangan ng Araling Bagong Tipan. Ang paglimita nito sa kaunting paggamit ng mga teknikal na mga terminolohiya at pag-iwas sa mga masalimuot na debate ng mga pantas sa larangan ay ilan lamang sa mga dahilan ng pagiging abot-kaya nito sa pang-unawa ng mga nasa hanay ng wala sa larangan. Mairerekomenda ito sa mga Kristiyano, mga mag-aaral sa seminaryo, at iba pang mambabasa na nais magkaroon ng panimulang kaalaman ukol sa kaligirang pangkasaysayan ng Bagong Tipan.