Marshall, I. Howard. The Origins of New Testament Christology. England: Inter-Varsity Press. 1977.
Naglatag ang may-akda ng maiksing
kasaysayan ng talastasang Kristolohikal sa Kanluran mula ikalabingsiyam
hanggang ikadalawampung dantaon. Isinagawa niya ito sa pamamagitan ng
pagtalakay sa mga akda ng ilang piling pantas sa Araling Bagong Tipan (kapwa
konserbatibo at liberal) tulad nina H.P. Liddon, W. Bousset, A.E.J. Rawlinson,
V. Taylor, O. Cullman, F. Hann, at R.H. Fuller. Sa ganitong paraan ay nabigyang
niya ng panimulang kaalaman ang mga mambabasa sa iba’t ibang yugto ng pag-unlad
ng Kristolohiya bilang larangan tulad ng unang mga konserbatibong pananaliksik
bago ang pag-usbong ng mga kritikal na metodo (Liddon), pag-usbong ng liberal
na pananaw sa Kristolohiya dulot ng paglalapat ng mga kritikal na metodo
(Bousset), tugon ng mga konserbatibo sa mga liberal (Rawlinson, Taylor,
Cullman), at makabagong akda ng mga liberal ukol sa Kristolohiya sa panahon ng
pagkakasulat ng aklat (Hann, Fuller).
Sa panig ng mga liberal,
pangkaraniwan ang paninindigan na ang mga titulo ni Hesus sa Bagong Tipan ay
hindi mismo maiuugat kay Hesus noong panahon ng kanyang pamumuhay sa mundo.
Para sa kanila, hindi ginamit ni Hesus ang mga titulong ito noong nabubuhay pa
siya, kaya wala siyang Kristolohiya. Ibig sabihin, wala siyang sariling
kamalayan ukol sa mga pagkakakilanlang ipinantutukoy sa kanya ng Bagong Tipan
tulad ng pagiging Anak ng Tao, Kristo, Panginoon at Anak ng Diyos. Ang mga
pagkakakilanlang ito ay nilikha lang umano ng sinaunang simbahan na kanilang
ibinigay kay Hesus matapos niyang mamatay. Sa ganang ito, ang pinakamaagang
Kristolohiya ng Bagong Tipan ay maiuugat sa sinaunang simbahan, hindi kay
Hesus.
Tipikal nilang hinahati sa tatlong
yugto ang ebolusyong pinagdaanan ng Kristolohiya ng Bagong Tipan, alinsunod sa
tatlong magkakaibang pangkat ng mga sinaunang simbahan. Una at pinakamaaga sa
mga ito ay ang simbahan ng mga Palestinong Hudio na nakasentro sa Jerusalem.
Ang ikalawang yugto ay nakaugnay sa simbahan ng mga Helenistikong Hudio sa
labas ng Palestina. Isa sa mga pangunahing sentro ng simbahang ito ay ang
Antioch, na binubuo ng mga Hudiong impluwensyado ng kalinangang Griego. Ikatlo
ay ang simbahan ng mga Hentil, na karamihan ay naipanganak bunga ng
ebanghelisasyon ni Pablo. Iginigiit ng mga liberal na pantas na sa pagdaloy ng
Kristolohiya sa tatlong simbahan ay dumaan ito sa matinding ebolusyon. Kaya
naman bawat isa sa tatlong simbahang ito ay nagtataglay ng magkakaibang
Kristolohiya.
Tinatayang ang simbahan ng mga
Palestinong Hudio ang lumikha ng mga salita ni Hesus, mga kwento ukol sa kanya,
at mga titulo niya sa Bagong Tipan na may bahid ng kulturang Hudio at wikang Aramaiko (yamang ito ang kanilang
pangunahing wika). Halimbawa, pinaniniwalaan nilang ang Anak ng Tao bilang
titulo ay maiuugat sa simbahan ito, yamang ito ay isang kategoryang Hudio sa
Lumang Tipan. Ang mga salita namang may bahid ng pinagsamang
kalinangan-at-wikang Hudio at Helenistiko ay kanilang iniuugat sa simbahan ng mga
Helenistikong Hudio. Ang pinakamaunlad na mga pormulasyong Kristolohikal sa
Bagong Tipan ay ipinagpapalagay nilang nagmula sa simbahang Hentil. Halimbawa,
ang pagtawag kay Hesus na Panginoon ay iniuugat nila sa yugtong ito. Ang kyrios – Griegong termino na katumbas ng
salitang Panginoon – na itinaguri ng mga Hentil kay Hesus ay karaniwan ding
ginagamit na pantawag sa mga diyos ng ibang relihiyon sa mundong Helenistiko.
Mariing pinuna ni Marshall ang
ganitong tatluhang paghahati ng ebolusyong Kristolohikal. Aniya, hindi malinaw
ang pagkakahati ng mga sinaunang Kristiyano alinsunod sa wika, kalinangan, at
lahi. Dapat tandaang malaganap na ang impluwensya ng wika-at-kalinangang Griego
sa Palestina noong unang siglo. Dahil sa mataas na posibilidad na marunong din
ng Griego ang ilan sa mga Kristiyanong Hudio sa Jerusalem, hindi maikakahon sa
simbahang Helenistikong Hudio at Hentil ang mga Kristolohikal na ideyang may
bahid ng wika-at-kalinangang Griego. Gayundin, kung paanong may ilang mga
Hentil sa simbahan ng mga Palestinong Hudio at Helenistikong Hudio, may ilan
ding mga Hudio sa simbahan ng mga Hentil. Ang ganitong kalagayan ng pagkakahalo
ng lahi, kalinangan at wika ay nangangahulugang mahirap magsagawa ng malinaw na
paghahati sa pagitan ng tatlong simbahan. Samakatuwid, hindi ganoong kapayak
ang paglalatag ng ebolusyon ng Kristolohiya tulad ng nais ipakita ng mga
liberal na pantas. Hindi lahat ng mga salita ng Sinoptikong Ebanghelyo na may
bahid na Hudio ay maiuugat lamang sa simbahan ng mga Hudio, at hindi rin naman
lahat ng mga salita na may bahid na Griego ay maiuugat sa simbahan ng mga
Hentil.
Pinansin din ni Marshall ang paikot
na pangangatwiran ng ilang gumagamit ng kritikal na metodo. Pinipili nila sa
Sinoptikong Ebanghelyo kung ano ang mga salitang si Hesus mismo ang nagsabi at
ano sa mga ito ang inilagay lang ng sinaunang simbahan sa labi ni Hesus.
Ibinabatay nila ang pagpili na ito sa Sitz
im Leben o orihinal na kalagayan ng pamumuhay ni Hesus noong panahon ng
kanyang ministeryo. Kapag ang mga salita ay sumasalamin sa Sitz im Leben ni Hesus, itinuturing nila itong historikal o totoo.
Ngunit kapag mas sumasalamin ito sa Sitz
im Leben ng sinaunang simbahan, ipinagpapalagay nilang hindi talaga ito
nagmula kay Hesus. Halimbawa, pangkaraniwan nilang itinuturing na likha ng
simbahan ang mga salita ni Hesus na may prediksyon ukol sa kanyang kamatayan at
muling pagkabuhay (dahil ito umano ang pinaniniwalaan ng simbahan matapos ang
kamatayan ni Hesus). Subalit, ang Sitz im
Leben ni Hesus ay inuunawa ng mga pantas na ito sa pamamagitan din mismo ng
mga salitang nasa Sinoptikong Ebanghelyo. Sa madaling salita, nagpapasya sila
kung anong mga materyales sa Ebanghelyo ang tunay at hindi tunay na mga salita
ni Hesus batay sa kanyang Sitz im Leben, ngunit
ang pagkakaunawa nila sa Sitz im Leben ni
Hesus ay nakabatay din sa mga salitang ito ng Ebanghelyo! Ito ang tinutukoy ni
Marshall na paikot na pangangatwiran ng mga liberal na pantas.
Tulad ng nabanggit na, nag-alay ang
may-akda ng tig-iisang kabanata upang talakayin ang pagtatalo ng mga pantas
ukol sa apat na titulo ito: Anak ng Tao, Kristo, Panginoon at Anak ng Diyos.
Mainam na banggitin nang maiksi ang ilang mga detalye ukol sa bawat isa sa apat
na ito.
Siguradong sa mga Hudio nagmula ang
terminong Anak ng Tao, dahil hindi angkop sa wikang Griego ang salin nito.
Madalang lamang ang paggamit ng Lumang Tipan sa terminong ito. Sa isang banda,
sa paggamit dito ng Mga Awit at Ezekiel, payak lamang itong tumutukoy sa
pagiging tao ng tao, sa kanyang mababa at mahinang kalikasan. Sa kabilang banda
naman, sa Daniel 7 ay may apokaliptiko itong katangian. Tumutukoy ito sa isang
makalangit na taong darating sa pagwawakas ng daigdig. Mayroong apat na
magkakaibang teorya ukol sa titulong ito kaugnay ni Hesus. Una, hindi talaga
ginamit ni Hesus ang katagang Anak ng Tao at ang simbahan lamang ang lumikha
nito. Ikalawa, ginamit ito ni Hesus at lahat ng pagbanggit ng Anak ng Tao sa
Ebanghelyo ay maiuugat sa kanya. Ikatlo, ginamit ito ni Hesus ngunit hindi
bilang kanyang titulo. Sa halip, ibang tao ang tinutukoy ni Hesus sa tuwing
binabanggit niya ang Anak ng Tao. Sa kanyang isip, mayroong ibang taong
darating sa pagwawakas ng daigdig. Ito ang huhukom sa mundo at magbibigay-ganti
upang bigyang balidasyon ang ministeryong ginawa ni Hesus. Ikaapat, ginamit ito
ni Hesus, ngunit bilang mapagpakumbabang titulo lamang at upang idiin ang
kanyang pagkatao. Ayon sa teoryang ito, ang paggamit ng Ezekiel ang ginaya ni
Hesus at hindi ang paggamit ng Daniel.
Isa-isang sinagot ni Marshall ang
mga teoryang ito. Halimbawa, patungkol sa pananaw ng ilang radikal na liberal
na hindi ginamit ni Hesus ang Anak ng Tao, iginiit niyang kung totoo ito ay
nakapagtataka kung bakit sa buong Ebanghelyo, sa labi lamang ni Hesus
matatagpuan ang katagang ito. Kaugnay nito, kung talagang nilikha lamang ito ng
simbahan, bakit hindi ito ginamit ni Pablo at iba pang manunulat ng Bagong
Tipan bilang pagpapahayag ng pananampalataya kay Hesus? Ukol sa pananaw na tumutukoy
ito sa ibang tao na darating sa katapusan ng daigdig, binanggit ni Marshall na
walang anumang bahagi ng Ebanghelyo ang makapagpapatunay na may inaantay si
Hesus na isang taong mas higit sa kanya. Patungkol naman sa paniniwalang
mapagpakumbabang pantukoy lamang ito ni Hesus sa kanyang pagkatao,
sinalungguhitan ni Marshall ang katotohanang sa hanay ng mga Hudio ay malinaw
ang pakahulugan sa Anak ng Tao sa konotasyong apokaliptiko nito (tulad ng
makikita sa pagbanggit ng 4 Ezra 13 at 1 Enoch 37-71 sa Anak ng Tao). Ngunit
pinuna niya rin ang mga radikal na konserbatibong naniniwalang lahat ng
pagbanggit sa Anak ng Tao sa Ebanghelyo ay maiuugat kay Hesus, dahil aniya
maaaring ang ilan dito ay dumaan sa pagbabagong dulot ng pagpapatnugot nina
Marcos, Mateo at Lucas.
Hindi tulad ng Anak ng Tao na
maraming ulit na nabanggit sa Ebanghelyo at paborito ni Hesus na pantawag sa
kanyang sarili, ilang beses lamang lumitaw ang salitang Kristo sa Ebanghelyo.
Dalawang beses lamang tuwirang tinanggap ni Hesus ang pagtawag sa kanya bilang
Kristo. Una ay sa Marcos 8:29 nang ikumpisal ito ni Pedro, at ikalawa ay sa
Marcos 14:61 kung saan tinanong siya ng punong saserdote kung siya ba ang
Kristo. Ang kadalangan ng paglitaw ng salitang ito ay itinuturing ng ilang
liberal na patunay na nagsimula lamang ang simbahan na tawaging Kristo ni Hesus
matapos niyang mamatay. Sa ganitong paraan nila ipinapaliwanag ang “Mesyanikong
lihim” na isang prominenteng tema ng Marcos. Anila, hindi talaga ito ginagamit
ni Hesus na pantukoy sa kanyang sarili noong nabubuhay siya. Nang mamatay siya,
tinuring siya na Kristo ng kanyang mga tagasunod. Ngunit mayroon silang
suliranin dahil hindi naman ginagamit ni Hesus ang titulong Kristo noong
nabubuhay pa siya. Kaya upang ipakita sa mga tao na itinuturing mismo ni Hesus
ang kanyang sarili bilang Kristo bago pa man siya mamatay, pinalitaw nila na
inililihim lang ito dati ni Hesus sa publiko dahil kailangan niya munang
maipako sa krus bago malaman ng mga tao na siya ang Kristo (kaya niya
pinagbabawalan ang mga pinapagaling niya na ipagkalat na siya ang Kristo).
Sumang-ayon si Marshall na hindi
tuwirang ginagamit ni Hesus na titulo ang Kristo, ngunit hindi ito sa
kadahilanang hindi niya itinuturing na Kristo ang kanyang sarili. May dalawa
umanong maaaring dahilan kung bakit hindi tuwirang ipinapahayag ni Hesus ang
kanyang pagiging Kristo. Una, nais niyang ilayo ang kanyang sarili mula sa
maling pananaw ng mga Hudio ukol sa Kristo. Nasyonalista at pulitikal ang
tanyag noon na pananaw ng mga Hudio sa Kristo. Yamang mas espirituwal kaysa
pulitikal umano ang kahulugan ng pagiging Kristo ni Hesus, iniwasan niya ang
terminong ito. Ikalawa, may ilang umiiral noon na paniniwalang hindi maaaring
ipahayag ng tao na siya talaga ang Kristo hanggat hindi pa niya nagagawa ang
kanyang misyon bilang Kristo. Bukod sa mga ito, idinagdag din ni Marshall na
mahirap paniwalaan ang iginigiit ng ilang liberal na hindi maiuugat kay Hesus
ang paggamit ng Kristo. Kailangan umanong tandaan na kaya siya pinatay ay dahil
mismo sa paratang sa kanya na nagpapanggap siya bilang Kristo. Sinalungguhitan
niya rin na ang hindi paggamit ni Hesus sa publiko ng titulong Kristo ay hindi
nangangahulugan na hindi niya rin ito ginagamit sa mga pribadong pagkakataon na
kasama lamang ang mga alagad niya.
Sa usapin naman ng titulong
Panginoon, tipikal itong iniuugat ng mga liberal sa simbahang Hentil. Anila,
ang salin nito sa Griego na kyrios ay
karaniwang ginagamit na mapagpitagang pantawag sa amo ng mga alipin, sa mga
pampublikong opisyal, sa diyos ng ibang relihiyon, at maging sa emperador ng
Roma. Noong isalin ang Lumang Tipan sa Griego (Septuagint), kyrios ang ginamit nilang salita upang
isalin ang Yahweh. Nang isulat na ang Bagong Tipan, ito rin ang terminong
ginamit nila bilang pantawag kay Hesus. Anila, hindi rin ito maiuugat kay
Hesus, na makikita sa katotohanang kakaunti lamang ang paglitaw ng terminong
ito sa Ebanghelyo bilang pantukoy kay Hesus. Ngunit iginiit ng may-akda na
mayroon ding ginagamit na maagang salitang Aramaiko ang mga sinaunang
Kristiyano na katumbas ng kyrios ng
mga Griego. Ang salin ng Panginoon sa Aramaiko ay mare, na bahagi ng katagang maranatha.
Ang maranatha ay maaaring
mangahulugang “dumating ka, Panginoon” o “dumating ang Panginoon.” Ang katagang
ito na ginamit ni Pablo sa 1 Corinto 16:22 ay maituturing na may napakaagang
pagkakagamit dahil sa pagiging Aramaiko nito. Nangangahulugan itong tinuturing
ng maagang simbahang Hudio si Kristo bilang mare.
Ang huling titulo ay Anak ng Diyos.
Muli, sinisikap ng mga liberal na iugat ito mula sa mga impluwensyang Hentil.
Halimbawa, sinasabi nilang ang Anak ng Diyos ay ginagamit na pantukoy sa
tinatawag na makalangit na tao (theios
aner) ng mga Helenistikong relihiyon. Ngunit iginiit ni Marshall na mas
maiuugat ang katagang ito sa kaligirang Hudio. Samu’t sari ang paraan ng
paggamit ng Lumang Tipan sa titulong Anak ng Diyos. Ginagamit itong pantukoy sa
mga anghel, sa Israel sa kabuuan, sa hari ng Israel, sa mga masunuring tao sa
Diyos, at sa Mesias. Pinansin ni Marshall ang pagsipi ng Bagong Tipan sa Mga
Awit kung saan tinatawag na Anak ng Diyos ang Mesias. Liban dito, binanggit
niya rin na mayroong posibilidad na may impluwensya sa paggamit ng Bagong Tipan
ang personipikasyon ng mga Hudio sa Karunungan bilang Anak ng Diyos.
Sa pangkalahatan, sinang-ayunan ni
Marshall ang mga liberal na hindi tuwiran ang paggamit ni Hesus sa mga titulong
ito. Ngunit hindi ito nangangahulugan na wala siyang Kristolohiya. Bagkus, mas
angkop na sabihing implisito o di-tuwiran ang Kristolohiya ni Hesus. Bagaman
hindi niya tuwirang ipinapahayag sa publiko ang pag-angkin niya sa mga
natalakay na titulo, marami siyang mga salita at kilos (tulad ng pagtawag sa
Diyos na Ama, pagpapatawad ng mga kasalanan, at pagpapakita ng awtoridad na mas
mataas pa sa Lumang Tipan) na di-tuwirang nagpapakita ng katotohanang siya nga
ang Anak ng Tao, Kristo, Panginoon at Anak ng Diyos. Samakatuwid, taliwas sa
pagiging likha ng simbahan, ang paggamit ng sinaunang mga Kristiyano sa mga
titulong ito ay nakabatay mismo sa salita at kilos ni Hesus.
Ang aklat ni Marshall ay isang
mahusay na gabay sa Kristolohikal na debateng ito para sa mga di-dalubhasang
nais magkaroon ng panimulang kaalaman ukol dito. Ideyal ito lalo na para sa mga
mananampalatayang nais na makarinig ng Ebanghelikal na pananaw sa talastasang
ito. Ang maiksing sukat ng akda at limitadong bilang ng mga teknikal na termino
ay ideyal para sa maraming pastor, mga mag-aaral ng teolohiya, mga Kristiyano,
at iba pang interesadong idawdaw ang dulo ng kanilang paa sa ibabaw ng malalim
na larangan ng Kristolohiya ng Bagong Tipan.
No comments:
Post a Comment